Kriz mi Kaos mu?
01 Nisan 2020 - Marketing Türkiye
Konu, tahmin edilenden de daha ciddî. Mesele sadece olaya iletişim boyutunda nasıl yaklaşılacağının tartışılmasından oluşmuyor. Bireysel olarak, toplumca ve tüm kurumlarca nasıl pozisyon alınacağının da işaret fişeğini oluşturuyor.
Mart ayının ikinci haftasında, neredeyse aynı günlerde, iki farklı mecrada iki yazı yayınlandı. Biri hasbelkader bana aitti... Diğeri, hem yıllardır tanıdığım saygıdeğer meslektaşım hem de fikirlerinin zenginliğiyle dostluğumuzun sürekli gelişerek devam ettiği Salim Kadıbeşegil’e ait…
Yazılardan seçtiğimiz bölümleri aşağıda paylaşacağız. İsteyen internetten kısa bir aramayla tamamına da erişebilir…
Salim kardeşimin, yazdıklarına, düşüncelerine hiç katılmadığımı belirteyim… Ancak içinde bulunduğumuz dönem fikirlerin çarpışmasının tadını çıkaracağımız cinsten değil maalesef… Ağzımızdan, kalemimizden çıkan her kelimenin yol açabileceği sonuçları öngörmemiz, olumsuz neticelerin sorumlusu olmaktan kaçınmamız gerekiyor…
Salim kardeşimin de çok hassas olduğu gezegenimizin, milletimizin, tüm insanlığın ve insan haklarının selâmeti için böyle yapmalıyız…
Kadıbeşegil yazısında, bizim düşüncemizin aksine, koronavirüsle mücadele sürecimizin, bir kriz ve onun iletişiminin yönetimi süreci olmadığını, bunun bir kaos olduğunu çok güçlü bir biçimde söylemiş… Tabii durumun kaos olduğunu iddia etmek, ona göre çelişkinin ‘yönetilemeyeceği’ anlamına da geliyor.
Bu da “Çıkın marketleri talan edin”, “Zaten yapılabilecek bir şey yok sokaklarda gezin, eş-dostla toplanın”, “Hijyen önlemlerine uymayın” demekten farksız… Ve asıl bu tavırdır işleri kontrolden çıkaracak… Çaresizlik hissiyle rasyonel düşünce ve davranıştan uzaklaştıracak… Ve sonunda bizi bir kaosa sürükleyecek olan…
Benzer düşüncelerde olan pek çok kişi, özellikle de sosyal medya ortamındakiler, şeamet tellallığı yaparak ürettikleri felâket senaryoları üzerinden insanların ruhunu karartmaya, aklını karıştırmaya özel gayret sarf ediyorlar.
İçinde bulunduğumuz olağanüstü süreç, pek çok konuda kendimizi eğitmemize yaramadı değil… Özellikle de sosyal medya ortamında dolaşan bilgi kirliliğine karşı kendimizi ve çevremizi korumak hususunda… Düne kadar bu tarz yalan-dolanın zararları konusunda duyarsız olanlar bile bugün bu tezviratın yaratacağı belirsizlik ve moral bozukluğunun farkına varmış görünüyorlar… Kendilerini ve çevrelerini bunlara karşı korumaya gayret sarf ediyorlar… Geriye yalnızca ‘kötü niyetliler’ kalmış gibi…
O nedenle Salim kardeşimin, ona hiç yakışmayacak bir karede yer alabilmesini, onlarla aynı cephede görülmesine neden olabilecek böyle bir yazıyı yazabilmesini yadırgadığımı söylemeliyim… Açıkçası çok üzüldüm…
Kaos, malum olduğu üzere, sebep-sonuç ilişkilerinde ‘bilinmeyenin’ egemen olduğu hâllerde ortaya çıkar. Oysa, Kovid-19 konusunda bilinmeyen neredeyse hiçbir şey yok. Sadece ‘becerikli’ ve ‘beceriksiz’ kriz yöneticileri var.
Aslında Salim kardeşim yazısında kendi düşüncesini de çürütmüş… Şöyle demiş: “Bilim bir şekliyle bu salgının üstesinden gelecek. Buna hiç kuşku yok.” Ancak, hangi tasallutla bunun bir kaos olduğunu iddia ettiğini anlayabilmiş de değilim… Anladığım yalnızca istemeden de olsa bu görüşün yayılmasıyla neden olunabilecek kontrolsüz sonuçlardır…
Nitekim bazı iletişimciler atlayıvermişler bu kaos fikrinin üzerine… Öyle ya “Olay kaossa iletişim yapmaya da gerek yok.”
Dilerseniz önce Salim Kadıbeşegil’in “Koronakaos” başlıklı yazısını hatırlayalım:
“Şimdiiiiiii! Herkes önüne bir beyaz kâğıt çeksin… Kalemini eline alsın… En tepeye kocaman harflerle: “Bu bir kriz değil KAOSTUR” yazsın. Altına da “Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak” cümlesini iliştirsin… Sonra arkasına yaslansın. Düşünsün. Kriz ile kaos arasında ne fark var diye. Aklından şöyle bir şey geçsin; “Kriz yönetilebilir bir şeydir kaos yönetilemez”…
Öyle ya; kriz yönetimi diye bir şey var. “Kriz iletişimi yönetimi” diye bir şey uydurduk kriz yönetiminden tamamen farklı bir disiplin olduğu için. Hatta “kriz yönetiminin %99’u kriz iletişimi yönetimidir” dedik.
…
Krizler yönetilebilir olgulardır. Zamanında teşhis, doğru tedavi ve hepsinden önemlisi güvenilirlik boyutları ile üstesinden gelinebilir.
Plan yapılabilir. Hasar tespiti, doğru bilgiye erişim, bilginin işlenmesi, onarım süreci, radikal kararlar… Etkili bir liderlik. Açıklık, şeffaflık… Yeri geldiğinde “özür dilemek”… Krizin sıcak döneminden, soğumaya doğru usulca taşların yerine oturması… Bunlar doğru iletişim araçları ile bütünleştiğinde krizler yönetilir.
Geriye bir tortu bırakır. Acımsı bir tat damakta durur. Ama temel alışkanlıklarımızı terk etmeye zorlansak bile yeni alışkanlıklarımız bunların yerine geçer ve bir süre sonra “hayat devam eder”.
Kaoslar öyle değil. Çünkü kontrol edilemez. Bu nedenle sadece “an” yönetilir. Ne, neden olmuştur, belli değildir. Doğru bilgiye erişim zaten yoktur.
Var olana, masaya konana “itibar” etmek durumunda olduğumuz bir süreçle baş başayızdır.
Her şey, ama her şey 3-5 saat sonra tersine dönüşebilir. Bambaşka bilgilerle karşılaşabiliriz. Küsmece, darılmaca yok. Çünkü bu bir kaos!”
Yazının girişinden iki bölüm böyle… Tamamını okumanızı şiddetle tavsiye ediyoruz. Biz aynı günlerde Kadıbeşegil’in yazısından habersiz yayınlanan “Hız, Bilgi, Şeffaflık” başlıklı makalemizde özetle şöyle demişiz:
“Araştırma şirketleri koronavirüs ile ilgili çalışmalarının neticelerini açıklamaya başladılar.
Strateji Co. stratejik danışmanlık ile Era Araştırma ve Danışmanlık firması ortaklaşa çalışarak geçen hafta sosyal medyadan toplanan verileri analiz etmişler. Ulaştıkları sonuçlardan biri şöyle: “Türkiye’nin süreci diğer ülkelerden daha iyi yönettiğine dair genel algının ve Türkiye’deki etkili kişilerin güven, itibar ve birlik mesajlarının halkı rahatlattığı görüldü.”
…
Toplam %65 oranındaki katılımcı Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’yı ya “başarılı” ya da “çok başarılı” bulmuş…
Areda Survey adlı şirketin yaptığı algı araştırmasının sonuçları da bir infografik olarak elimize ulaştı. Onların yaptığı çalışmaya göre de katılımcılar, Sağlık Bakanlığı’nın Koronavirüs ile ilgili süreç yönetimini ‘başarılı’ (%73,1) bulmuşlar…
Tüm bu çalışmaların neticelerinden anlıyoruz ki koronavirüse dair ‘kriz yönetimi’ ve ‘kriz iletişimi yönetimi’ süreçleri ‘doğru’ yönetiliyor.
Kriz yönetimi ve kriz iletişimi yönetimi, iç içe geçmiş kavramlar olduklarından sıkça karıştırılır. Böyle kritik süreçlerden başarıyla çıkılabilmenin yolu ise ikisinin de usulü veçhile yönetilebilmesinden geçiyor.
Son zamanlarda ülkemiz, bu bağlamda ele alınabilecek üç kritik süreç yaşadı: Bahar Kalkanı Operasyonu, Elazığ Depremi ve Koronavirüs salgın tehlikesi.
Bu üç olay, krizi ve kriz iletişimini ‘doğru’ yöneten kişileri öne çıkardı: Millî Savunma Bakanı, İçişleri Bakanı ve Sağlık Bakanı.
Sağlık Bakanı, Bilim Kurulu’nu toplayarak, İçişleri Bakanı AFAD’ı devreye sokarak ve Millî Savunma Bakanı da konuyu sadece operasyon bağlamında değil, tüm faktörleriyle açıklayarak bu başarıya ulaştılar. Bir kez daha görüldü ki, “Krizi yönetemezseniz, krizin iletişimini hiç yönetemezsiniz”
‘Kriz iletişimi yönetimi’nde üç nokta hayati öneme sahip olduğu tekrar tekrar kanıtlandı: 1. Hız, 2. Bilgilendirme Frekansı ve kanalı, 3. Şeffaflık.
İletişim boşluğu sevmez. Çünkü bu boşluk, dedikodunun, sosyal medya tezviratının, dezenformasyonun ve TV’deki ilgili-ilgisiz uzmanın yorumlarının yol açacağı ‘algı kaosu’na karşı bizi savunmasız kılabilir… Sonra da kamu vicdanının ‘yanlış’ yönlendirmesiyle dolabilir.”
İşte size iki görüş… Hangisi doğru, siz karar verin…